معنای حروف مقطعه

 

29 سوره قرآن بجای کلمه با حرف شروع شده است مانند الم در سوره بقره‌، آل‌عمران‌، عنکبوت‌، روم‌، لقمان‌ و سجده‌ درباره معنای این حروف اقوالی مختلفی گفته شده از جمله اینکه :

1- این حروف رموزی بین خدا و پیغمبر است (نظر علامه طباطبایی و بسیاری از مفسران)

2- وقتی پیامبر می خواست ایات قران را برای مردم بخواند سر و صدا و هیاهو می کردند و حضرت برای اینکه آنها را ساکت کند این حروف عجیب و غریب را می خواند .

3- اینها اسامی سوره هایی هستند که در ابتدای آن سوره ها آمده است .

4 - خداوند با آوردن این حروف در ابتدای بعضی از سوره ها می خواهد بفهماند که این قران با همه عظمت ان که شما نمی توانید مانند آن و یا یک سوره از آن را بیاورید با همین حروفی ساخته شده که با آنها تکلم می کنید.

5 - بعضی دیگر هم گفته اند که این حروف به نام های خداوند اشاره می کند مثلا الف به الله لام به لطیف و میم به مجید و ...

6- بعضی هم عقیده دارند منظور از این حروف قسم به اسامی خداوند است مانند اینکه الم سوگند است به الله و لطیف و مجید

اغلب این اقوال صحیح نیست :

الف - این حروف رمز نمی تواند باشد همچنانکه سایر ایات قران سخنان درگوشی خدا و رسولش نیست و کلا این کتاب برای هدایت مردم است.

ب - اینکه پیامبر برای ساکت کردن مردم از این حروف استفاده کرده باشند هم سخن غریبی است زیرا اولا خود این حروف جزء قران است و کلام شخص پیامبر نیست ثانیا اگر این حروف برای مردم نامفهوم بود یقینا بیشتر جار و چنجال می کردند و همین ها را برای نسبت دادن جنون و ساحر بودن پیامبر بهانه می کردند

ج - این الفاظ نام سوره ها هم نیستند زیرا می بینیم بعضی از ترکیبات این حروف در چند سوره بکار رفته پس اگر منظور نامگذاری این سوره ها بود نباید از این الفاظ بطور مشترک در نامیدن چند سوره استفاده شود .

د -اینکه خداوند با آوردن این الفاظ بخواهد به مردم بفهماند که این قران با همین الفاظی که مردم عادی برای تکلم از آنها استفاده می کنید نازل شده هم قانع کننده نیست و علی القاعده مردم می دانستند که قران به زبان عربی است و نیازی به بکار بردن این حروف نبود.

ه - به نظر می رسد قول پنجم و ششم بیش از همه اقوال به صواب نزدیک تر است یعنی اینکه این حروف هم به اسامی خداوند اشاره دارد و هم قسم است همچنانکه مسلمانان صدر اسلام همین معانی را درک می کردند

پ.ن

در جزء اول تفسیر طبری آمده است : راوی می گوید از سدی پرسیدم از معنای حم و طسم و الم گفت آنها اسماء اعظم خدا هستند و از ابن عباس روایت شده که آن سوگند است که خداوند به آن قسم یاد می کند ( از عکرمه روایت شده که الم سوگند است ) طبری در تفسیر خود می گوید اگر معنای این حروف در عصر بعثت آشکار نبود از معنای آشکار بودن ایات قران که خداوند در چند محل از قران اشاره فرموده خارج می شد و همین موضوع می توانست سبب طعن دشمنان واقع شود

در نگارش این متن از تفسیر آیات مشکله تالیف حاج یوسف شعار استفاده شده است.